در تعریف، آلودگى هوا به معناى مخلوط شدن هوا با گازها، قطرات و ذراتى است که کیفیت هوا را کاهش مى‌دهند. در خصوص عوامل آلودگى هوا در شهرها، ماشین‌ها و اتوبوس‌ها، هواپیماها و نیز صنایع و ساختمان‌سازى ممکن است باعث آلودگى هوا شوند. در خارج از شهرها غبار حاصل از شخم زدن زمین به وسیله تراکتورها، ماشین‌ها و کامیون‌هایى که در جاده‌هاى شنى یا خاکى مى‌رانند، ریزش کوه و دود حاصل از آتش سوزى بیشه‌ها و مزارع باعث آلودگی‌هوا می‌شود.
اما گذشته از این‌ها یک عامل مهم دیگر آلودگى هوا در اغلب شهرهاى بزرگ وجود گاز اُزن (O3) در سطح زمین است. ازن در سطح زمین هنگامی تشکیل می‌شود که گازهاى آلاینده حاصل از اتومبیل‌ها و سایر وسائلى که سوخت مصرف مى‌‌کنند با نور خورشید واکنش مى‌کند؛ در نتیجه گاز ازنی به وجود میآید که براى انسان و دیگر موجودات زنده سمى است. گاز ازن در شرایط ساکن بودن هوا، درخشندگى نور خورشید و آب و هوای گرم بیشتر به وجود میآید. این ازن در سطح زمین را نباید با «ازن خوب» که کیلومترها بالاتر در قسمت فوقانى جو زمین قرار دارد و با جذب اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید از ما محافظت مى‌کند، اشتباه گرفت.
این آلودگى به خودى خود مضر و خطرناک است، اما با سرد شدن هوا، آلودگى پدیده دیگرى به نام «ماندگارى آلودگى در وارونگى هوا» را در شهرهاى بزرگ و آلوده رقم مى‌زند که میزان خطر را چند برابر مى‌کند. وارونگی هوا یا وارونگی گرمایی به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن برخلاف حالت طبیعی با افزایش ارتفاع دما نیز زیاد می‌شود و در این شرایط درجه حرارت پائین جو کمتر از طبقه فوقانی می‌باشد، از این رو با توجه به اینکه گردش طبیعى هوا به این صورت است که گرما به سمت بالا حرکت کند، هواى نزدیک سطح زمین که آلودگى آن بر اثر گازهاى آلاینده افزایش پیدا کرده به دلیل سردتر بودن در همان سطح زمین باقى مانده و آلودگى جابه‌جا نمى‌شود.
طبق آماری که در طول ۵ سال از ایستگاه مهرآباد تهران گرفته شده است، میانگین مدت زمان وارونگی دما در تهران ۲۳۹ روز بوده است در این روزها با ساکن شدن هواى آلوده در نزدیکى سطح زمین و عدم جابه‌جایى هواى آلوده درصد خطر افزایش مى‌یابد.
متاسفانه هر ساله با کاهش دما، وارونگی دما به شکل پیچیده‌ای در پایتخت اتفاق می‌افتد که ضعف مدیریت شهرى سبب مى‌شود ناچار شویم برای رفع آن تنها منتظر باد و باران بنشینیم، در حالى که با برنامه‌ریزى درست براى کاهش سطح آلودگی، برقرار کردن جریان‌هاى مصنوعى هوا [استفاده از کانال‌هاى هوا بر که به وسیله دمیدن جریان هواى گرم در سطح سبب جابه‌جایى هوا و از بین رفتن وارونگى دما مى‌شود] و مدیریت ساخت برج‌ها در شهر که مانع جریان بد نشوند، مى‌توان با این پدیده مقابله کرد.
********
پی‌نوشت: در خصوص این مطلب خواننده‌ی محترم باید در نظر داشته باشد که برای یک روزنامه اصولگرا نوشته شد