از ابتداى تشکیل جوامع انسانى، مشکلات اجتماعى نیز در امتداد آن به وجود آمد؛ در نتیجه باید تدابیرى نیز براى مدیریت آنها اتخاذ مى‌شد. با در نظر گرفتن این نکته که اختلال در حوزه اجتماعى سایر بخش‌هاى زندگى انسانى را تحت تاثیر قرار مى‌دهد، مشخص مى‌شود که آسیب‌های اجتماعی بیش از سایر حوزه‌ها باید در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی مدنظر باشد در غیر این صورت با چالش‌هاى جدی مواجه خواهیم شد.
مشکل آنجا بیشتر مى‌شود که با رویکرد سیاسى و امنیتى و برچسب محرمانه به آسیب‌هاى اجتماعى نگاه مى‌شود، در حالى که کارشناسان معتقدند که این موارد باید به عنوان یک واقعیت اجتماعی در نظر گرفته شوند. چیزى که تعیین‌کننده وضعیت آسیب‌هاى اجتماعى است، لایه‌هاى زیرزمینى آن است که در اغلب نگاه‌هاى کارشناسى دیده نمى‌شوند و همین بیشتر برنامه‌ریزى و سیاست‌گذارى‌هاى اجتماعى را به شکست کشانده است، چرا که مبناى واقعیت ندارند، نباید فراموش کرد که با عمیق‌تر شدن آسیب‌های اجتماعی، هر نوع برنامه‌ریزی موثر و کار آمد در آینده دشوار‌تر خواهد شد.
در گیر شدن افراد در آسیب‌های اجتماعی یعنی به هدر دادن مهم‌ترین منبع توسعه هر کشور، افرادآسیب دیده اجتماعی نه تنها در جامعه نقشی نخواهند داشت بلکه مخل امنیت اجتماعی نیز هستند و باید هزینه زیادی پرداخت کرد تا با تخریب‌هاى اجتماعى که به وجود مى‌آورند مقابله کرد.
وقتى مشکلاتى نظیر بیمارى واگیردار، تلاطم در بازار ارز و سکه و کم شدن میزان عرضه مواد غذایى در جامعه پدیدار مى‌شود، بلافاصله دولت، مجلس، دادگسترى، سازمان‌هاى دولتى و نهادهاى مردمى وارد عمل شده و گاه موضوع تا مرز استیضاح چند وزیر پیش مى‌رود، اما در مورد آسیب‌هاى اجتماعى این حساسیت وجود ندارد. براى افراد درگیر آسیب‌هاى اجتماعى مى‌توان از اصطلاح «مرگ تدریجی» استفاده کرد. سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در خصوص برخورد مدیران با این افراد مى‌گوید: «مرگ آنها به چشم نمی‌آید».
در خصوص آسیب‌هاى اجتماعى بیشتر کارشناسان خود آن آسیب را بررسى مى‌کنند؛ به عنوان نمونه سالانه چندین همایش و مراسم پیرامون موضوع اعتیاد برگزار مى‌شود و آنرا به عنوان علت بسیارى از جرایم دیگر بررسى مى‌کنند اما به ندرت دیده شده که آنرا معلول علت دیگرى دانسته و به لایه‌هایى پایین‌ترى که سبب بروز آن شده توجه شود.
موردى که کمتر مورد توجه قرار گرفته پیامد‌های ناشى از تصمیم‌گیری در حوزه‌های دیگر به ویژه حوزه‌های اقتصادی، عمرانی و سیاسی و تاثیر آن در مسایل اجتماعى است؛ مردم از هر تصمیمى ناخودآگاه تاثیر مى‌پذیرند؛ به عنوان نمونه هجمه‌هاى تبلیغاتى و دعوت به مصرف بیشتر تاثیرات عمیقى را بر جامعه مى‌گذارد. به این مورد دقت کنید: یک پیامک از اپراتور پشتیبانى کننده‌ى تلفن همراه خود دریافت مى‌کنید که در آن نوشته شده در صورت رساندن میزان مصرف خود به 100 هزار ریال 30 هزار ریال هدیه دریافت مى‌کنید. شما که میزان مصرف‌تان 80 هزار ریال است، یا 20 هزار ریال مصرف بیشتر 30 هزار ریال جایزه مى‌گیرید. اما کسى دقت نمى‌کند که این 50 هزار ریالى که به هزینه مکالمه افزوده مى‌شود چگونه و با چه کسانى صرف مى‌شود؟
با این مثال نمى‌خواهم بگویم که تمام مشکلات جامعه از مکالمات تلفنى مى‌آید، اما باید درنظر گرفت که هر تصمیم کوچکى ولو در حوزه‌هاى دیگر مى‌تواند به آسیب‌هاى اجتماعى دامن بزند.
به نظر مى‌رسد باید راهکارهاى تازه‌اى براى بررسى لایه‌هاى زیرزمینى آسیب‌هاى اجتماعى اندیشید.
********
پی‌نوشت: در خصوص این مطلب خواننده‌ی محترم باید در نظر داشته باشد که برای یک روزنامه اصولگرا نوشته شده است.